بيزينس اتيكز يا اخلاق كسب و كار

سيزدهمين و آخرين قسمت از اين سلسله نوشته‌ها كه با عنوان «بيزينس اتيكز؛ از ديسيپلين آكادميك تا نهاد اجتماعي» با اين هدف اصلي تقديم علاقمندان شد كه نشان دهد روش تدوين و استقرار كد اتيكز يا مجموعه‌اي از استانداردهاي رفتار اخلاقي در يك سازمان چگونه است، دقيقاً به همين هدف ارتباط دارد: چگونه كد اتيكز بنويسيم؟ مايكل هافمن كه كار خودش را به عنوان ريئس دپارتمان فلسفه شروع كرده است و در نوشتن كد اتيكز سازمان‌هاي متنوعي همكاري داشته است تجربه‌هاي خودش را در اين زمينه در نوشته‌ي كوتاهي جمع بندي كرده كه برگردان آن در ادامه تقديم مي‌شود. با اين همه، اگر اين مجموعه نوشته‌ها فقط اين نكته را به علاقمندان آموخته باشد كه با وجود عادت به دروغگويي در ميان يك ملت، سخن گفن از اخلاق و كد اتيكز مسخره كردن خود و ديگران است و پيش از هر تلاش براي تدوين منشور اخلاقي در يك سازمان بايد كوشيد تا دروغگويي را ريشه كن كرد، نويسنده‌ي اين نوشته‌ها پاداش زحمات خود را دريافت كرده است. با تشكر از كساني كه اين مجموعه نوشته‌ها را دنبال كردند، آخرين قسمت آن در ادامه تقديم مي‌شد. براي خواندن قسمت‌هاي قبلي، لينك‌هاي مربوطه را تقه كنيد:

دوازدهمين قسمت از سلسله‌ نوشته‌هاي «بيزينس اتيكز: از ديسپلين آكادميك تا نهاد اجتماعي» تجربه تدوين كد اتيكز 100 هزار مربي آموزش پيش‌ دبستاني را بررسي مي‌كند كه تدوين و مستقر سازي‌ آن‌ها بيش از 5 سال طول كشيد. تأمل در اين تجربه به ويژه براي مديران سازمان‌هايي مفيد است كه به اهميت ارتقاء مناسبات اخلاقي در سازمان تحت مديريت خود پي برده‌اند اما توجه ندارند كه كل ماجراي كد اتيكز در جامعه‌اي معنا دارد كه ممنوعيت دروغگويي به عنوان يك «اصل» پذيرفته شده باشد نه آنكه دورغ مصلحت آميز از راست فتنه انگيز بهتر جلوه كند (اصلاً حرف راست مي‌تواند فتنه‌آنگيز باشد؟). چرا كه در صورت نقض «اصل راستگويي» به راحتي آب خوردن مي‌شود تضاد‌هاي اتيكال را به نفع مصلحت شخصي رتق و فتق كرد و هرگز به كد اتيكز نيازي هم احساس نخواهد شد.

در تجربه‌اي كه مشروح آن را در ادامه مي‌‌خوانيد، به عنوان نمونه، از مربيان پيش دبستان پرسيده شده است: اگر مادريك كودك از شما بخواهد تا مانع خواب نيمروزي كودكش شويد، اما در عين حال كودك مورد نظر به خواب نيمروزي نياز داشته باشد، شما چه مي‌كنيد؟ پاسخ آن خيلي ساده است: كودك را مي‌خوابانيم و به مادرش هم مي‌گويم نخوابيده است. در اين صورت به يافتن راه حل اخلاقي چه نيازي خواهد بود؟ آيا تمام مشكلات اخلاقي ما با يك دروغ مصلحت آميز كوچلو حل و فصل نمي‌شود؟ و جالب است كه در هيج كدام از «منشورهاي اخلاقي»‌اي كه سازمان‌هاي گوناگون با خط زر نوشته و بر سر در سازمان خود آويزان كرده‌اند به اين «اصل» مهم هيچ اشاره‌اي هم نشده است. مثل اينكه همه باور دارند بدون دروغ كه نمي‌شود زندگي كرد! در اين صورت، چه نيازي به اخلاق وتأملات فسلفي در مورد اخلاق؟

با اين تذكر مهم - كه پيش از تدوين هر منشور اخلاقي‌اي بايد دروغ را ريشه كن كرد - دوازدهيمن قسمت اين سلسله نوشته‌ها را با هم مي‌خوانيم. براي خواندن قسمت‌هاي قبلي اين نوشته‌ها، پيوند مربوط را كليك كنيد.

در ادامه، بخش ديگري از سلسله‌ نوشته‌هاي «بيزينس اتيكز: از ديسيپلين آكادميك تا نهاد اجتماعي» تقديم علاقمندان مي‌شود. كساني كه ده قسمت قبلي اين نوشته‌ها را خوانده باشند به خاطر مي‌آورند كه در ابتداء مفهوم «پروفشن» توصيف شد كه هرچند در زبان فارسي به «حرفه» ترجمه مي‌شود، اما انتخاب اين معادل نادقيق، فارس زبانان را از آشنايي با معاني متعالي مندرج در مفهوم «پروفشن» محروم مي‌سازد. اجمالاً مي‌توان گفت «پروفشن‌ها» گروه‌هايي هستند كه فعاليت‌ آنان مستلزم مهارت و دانش پيچيده است و در عين حال، مشتريان آنان ناگزيرند به اعضاي پروفشن‌ها به صورت يك جانبه اعتماد كنند. به همين خاطر، و براي حفظ اعتماد مشتريان، اعضاي پروفشن‌ها بايد از هر كاري كه اعتماد مشتريان را تعضيف مي‌كند بپرهيزند. «كد اتيكز» مجموعه‌اي از قواعد رفتاري است كه براي حفظ اعتماد يك جانبه‌ي مشتريان به اعضاي پروفشن‌ها تدوين مي‌شود و هر عضوي كه كد اتيكز پروفشن را نقض كند توسط خود پروفشن از پروفشن اخراج خواهد شد. طبابت، قضاوت، ديانت و تربيت از جمله چهار پروفشن باستاني هستند كه براي خود كد اتيكز يا سوگند پروفشنال داشتند. در دنياي مدرن، و با افزايش تقسيم كار اجتماعي، تعداد پروفشن‌ها نيز زياد شده است به نحوي كه، به عنوان نمونه، در ايالات متحد آمريكا حدود 50 پروفشن تعريف شده كه هر كدام قانون خاص خود را دارد و امور پروفشنال هر پروفشن طبق همان قانون و بدون مداخله دولت سياسي تمشيت مي‌شود.

هرچند سابقه‌ي پروفشن‌ها به نخستين تمدن عقلي بشر در يونان باستان مي‌رسد، امر بعد از رنسانس و شكل گيري دولت‌هاي مدرن، اين جزيره‌ي بريتانيا بود كه در بازنويسي كد اتيكز پزشكان پيش‌قدم شد. اين سنت بعدها به مهاجر نشين‌هاي انگليسي در قاره جديد منتقل شد و در آنجا بود كه بسط يافت و نخستين كد اتيكز ملي پزشكان را انجمن پزشكي آمريكا در سال 1846 تدوين و تصويب كرد. تأثير اين كدها چنان بود كه حتي كسب و كارها نيز در دهه‌هاي اخير به فكر تدوين بيزينس اتيكز افتادند. و تازه در اين مرحله است كه اروپا وارد صحنه مي‌شود. به اين ترتيب مي‌توان پرسيد سهم اروپاي قاره‌اي در بيزينس اتيكز چيست؟ بخش يازدهم اين سلسله نوشته‌ها كه در ادامه تقديم شده به همين موضوع مي‌پردازد و نتيجه مي‌گيرد: «اين تلاش براي توسعه‌ي بيزينس اتيكز به مثابه يك نهاد اجتماعي ممكن است سهم ويژه‌ي اروپا در اين عرصه بشود».

با هم «سهم اروپا» را بخوانيم. براي خواندن بخش‌هاي قبلي، روي لينك مربوطه كليك كنيد:

كساني كه 9 قسمت قبلي اين سلسله نوشته‌ها را مرور كرده باشند بايد به خاطر بياورند كه در قسمت‌هاي اوليه اين نوشته، مفهوم كليدي «پروفشن»، به معناي آن گروه از فعالان اجتماعي كه بايد «كد اتيكز»‌داشته باشند، تشريح شد. روحانيت، طباطبت، قضاوت و تربيت 4 پروفشن باستاني هستند كه فعالان آن‌ها كد اتيكز داشتند؛ به اين معنا كه استانداردهاي رفتاري خود را به صورت مكتوب و علني منتشر مي‌كردند و هر عضوي كه اين استانداردهاي را نقض مي‌كردند از پروفشن اخراج مي‌شد. و البته، هدف استانداردهاي رفتاري نيز تضمين حفظ اعتماد مشتريان بود حتي به هزينه شخصي پروفشنال‌ها.

در دنياي مدرن و با رشد تقسيم كار پروفشن‌هاي متعددي از 4 پروفشن باستاني سر برآوردند به نحوي كه به عنوان نمونه، اكنون در ايالت‌هاي مختلف آمريكا حدود 50 پروفشن تعريف شده است كه توسط «بوردهاي پروفشنال» و در چارچوب قانون همان پروفشن، اداره مي‌شوند و دولت سياسي هيچ دخالتي در امور پروفشنال آن‌ها ندارد.

تدوين و اجراي كد اتيكز در استريل كردن سازمان‌هاي پروفشنال چنان اثربخش و كارآمد بود كه به مرور ساير كسب و كار‌ها نيز به صرافت افتادند تا به پيروي از پروفش‌ها، براي خودشان كد اتيكز تدوين كنند. به اين ترتيب، در دهه‌هاي اخير، بيزينس اتيكز (يا اخلاق كاسبي)‌ نيز در ايالات متحده رواج يافت. اما وضعيت در اروپا چگونه است؟

با توجه به اينكه سنت كد اتيكز آمريكا در انگلستان ريشه دارد، وقتي از اروپا سخن گفته مي‌شود، منظور اروپاي قاره‌اي (غير از حزيره بريتانياي بزرگ) است. دهمين قسمت از اين نوشته كه در ادامه تقديم مي‌شود به بيزينس اتيكز در اروپا مي‌پردازد. در بخش‌هاي آتي اين سلسله نوشته‌ها، روش تدوين و اجراي كد اتيكز در كسب و كار‌ها بررسي خواهد شد. براي خواندن قسمت‌هاي قبلي لينك‌هاي مربوط را كليك كنيد. اما ادامه مطلب:

نهمين قسمت از سلسله نوشتار «بيزينس اتيكز: از ديسپلين آكادميك تا نهاد اجتماعي»، كه در ادامه تقديم مي‌شود، به ظهور و بروز موضوع‌هاي اجتماعي در بيزيسن اتيكز در ايالات متحد آمريكا پرداخته است.

يادآوري مي‌شود در بخش‌هاي نخستين اين نوشتار، ضمن تشريح مفهوم «پروفشن» به عنوان يك فعاليت اجتماعي كه براساس رابطه‌ي اعتمادي شكل گرفته، خاطر نشان شد كه به همين دليل، تمام پروفشن‌ها «كد اتيكز» دارند كه مجموعه‌اي از استانداردهاي رفتاري اعضاي همان پروفشن را تعريف مي‌كند كه براي حفظ همان رابطه‌ي اعتمادي تدوين شده‌اند. روحانيت، قضاوت، طبابت و تربيت، چهار پروفشن باستاني هستند كه از همان دوران باستان، كد اتيكز داشتند و اعضايي كه كد اتيكز را نقض مي‌كردند از پروفشن طرد مي‌شدند.

در دهه‌هاي اخير است كه به ويژه در ايالات متحد آمريكا و بعد در اروپا بحث اتيكز در كسب و كار نيز مطرح شد و اين روز‌ها بسياري از كسب و كار‌ها نيز در پي تدوين كد اتيكز خود بر آمده‌اند. بخش‌هاي مياني اين سلسله نوشتار به تاريخچه بيزينس ايتكز در آمريكا و اروپا پرداخته است. در بخش‌هاي پاياني نيز روش تدوين كد اتيكز در بنگاه‌هاي اقتصادي تشريح شده است.

اگر به موضوع اخلاق در حرفه‌ها و در كاسبي علاقمند هستنيد و مايليد اين سلسله نوشتار را پيگيري كنيد، توصيه مي‌شود بخش‌هاي نخستين را نيز مرور فرماييد. پيوندهاي زير به قسمت‌هاي قبلي راه مي‌برد. آن‌ها را كليك كنيد. وب‌گاه مؤسسه اخلاق پزشكي ايرانيان نيزدر اين زمينه مطالبي خواندني دارد. اما نهمين قسمت اين نوشته‌ها:‌

هدف اصلي اين سلسله نوشته‌ها، بيزنيس اتيكز است، با اين همه، لازم بود مفهوم اتيكز - به مثابه مجموعه‌اي از قواعد رفتاري ناظر بر پروفشن‌ها، كه توسط خودشان تدوين، تصويب و اجرا مي‌شود و ريشه در نخستين تمدن عقلي بشر در يونان باستان دارد، بررسي شود. اما اين بررسي، بدون شناخت بهتر مفهوم «پروفشن» كامل نمي‌شد. به همين خاطر، در هفت قسمت قبلي اين نوشته، مفاهيم «كد اتيكز» و «پروفشن» مورد بررسي قرار گرفت و اين بررسي تا ارزيابي تأثير كدهاي اتيكز پزشكان بر ساير پروفشن‌ها، از جمله مهندسان، ادامه يافت و از اين پس، اين نوشته، به طور خاص، بيزينس اتيكز را در انگليس، ايالات متحد آمريكا و اروپا مورد بررسي قرار مي‌دهد و در پايان نيز روش‌هاي استاندارد تدوين كد اتيكز در شركت‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي را معرفي خواهد كرد. به كساني كه مايلند ادامه‌ اين نوشته را مطالعه كنند توصيه مي‌شود قسمت‌هاي قبلي اين نوشته را نيز بخوانند. براي خواندن قسمت‌هاي قبلي لينك‌هاي مربوطه زير را كليك كنيد. در عين حال، به مجموعه‌ي مقالات مربوط به اتيكز در كسب و كار كليد واژه بيزينس اتيكز برچسب شده است. براي دستيابي به مجموعه‌ي اين مقالات همين كليد‌واژه را كليك فرماييد.

گفتني است كه در قسمت هشتم اين سلسله نوشتار، كه در ادامه تقديم شده است، تحول بيزينس اتيكز در ايالات متحده آمريكا بررسي شده است. با هم مي‌خوانيم: ‌

در شش قسمت قبلي اين سلسله نوشتار، ضمن تشريح مفهوم «پروفشن»، تاريخچه كد اتيكز نيز، كه يكي از الزامات پروفشن‌هاست، مورد بررسي قرار گرفت و به عنوان نمونه، كد اتيكز انجمن پزشكان آمريكا و نيز كد اتيكز انجمن مهندسان آن كشور بررسي شد. هفتمين قسمت اين نوشتار، كه در ادامه تقديم مي‌شود، ضمن جمع‌بندي مباحث مربوط به كد اتيكز پروفشن‌ها،‌ به عنوان مدخلي در بحث كد اتيكز بيزينس عمل مي‌كند. در قسمت‌هاي آتي اين نوشتار، تاريخچه‌ي بيزينس اتيكز در ايالات متحد آمريكا و سپس در اروپا مورد بررسي قرار خواهد گرفت. قسمت‌هاي پاياني اين سلسله نوشتار نيز به روش‌هاي تدوين كد اتيكز در شركت‌ها و بنگاه‌هاي توليدي مي‌پردازد.

علاقمندان به اين مباحث مي‌توانند براي خواندن قسمت‌هاي قبلي اين نوشتار به لينك‌هاي مربوطه كه در ادامه تقديم مي‌شود مراجعه فرمايند. و اما قسمت هفتم:

ششمين قسمت از سلسله نوشته‌هايي كه با عنوان «بيزينس اتيكز: از ديسيپلين آكادميك تا نهاد اجتماعي» در «پيام كارفرمايان» منتشر مي‌شود، به كد اتيكز مهندسان اختصاص يافته است. در اين بخش، به عنوان نمونه، فقط يكي از احكام «بورد بررسي اتيكال» «انجمن ملي مهندسان پروفشنال» مورد بررسي قرار گرفته است تا خوانندگان با ساختار احكام اتيكال اين بورد، آشنا شوند. مسأله‌اي كه اين حكم به آن پرداخته اين است كه آيا - به عنوان نمونه - رئيس هيأت مديره انجمن مي‌تواند روي كارت ويزيت خود هم قيد كند: «رئيس هيأت مديره انجمن»؟ «بورد بررسي اتيكال» «انجمن ملي مهندسان پروفشنال» به اين پرسش، پاسخ منفي داده است. چرا؟ دلايل غيراخلاقي بودن اين كار را در ادامه مطالعه كنيد. اما براي درك مباحث مطرح شده در اين بخش از اين سلسله نوشته‌ها، بهتر است قسمت‌هاي پيشين اين نوشته را نيز بخوانيد. براي اين كار كافي است لينك‌هاي مربوطه را كليك كنيد. اما ششمين قسمت اين سلسله نوشته‌ها:

پنجمين قسمت از سلسله نوشته‌هايي كه با عنوان كلي «بيزينس اتيكز: از ديسيپلين اجتماعي تا نهاد اجتماعي» تقديم مي‌شود، مباحث مربوط به كد اتيكز انجمن پزشكي آمريكا را حمع‌ بندي مي‌كند تا زمينه براي پراختن به كد اتيكز مهندسان آماده شود. بخش بعدي اين نوشته به كد اتيكز مهندسان مي‌پردازد. و قسمت‌هاي بعد، به استقبال كسب و كار آمريكا از كد اتيكز و سپس انتقال اين تجربه‌ها به اروپا خواهد پرداخت و در پايان، روش‌ها و تجربه‌هاي تدوين بيزينس اتيكز را مورد بررسي قرار خواهد داد.

همانگونه كه ملاحظه مي‌كنيد،‌ عنوان پنجمين قسمت اين نوشته، «تازه‌ سازي كدهاي اتيكز» است. در اين قسمت نشان داده مي‌شود كه چگونه كد اتيكز انجمن پزشكان طي آمريكا 155 سال كه از عمر آن‌ها مي‌گذرد، به طور مستمر بازنگري شده و بارها به صورت اساسي تازه‌ سازي شده‌اند. اين قسمت نوشته علت اين تغييرات مستمر و روش اعمال اين تغييرات را مورد بررسي قرار داده است.

براي خواندن قسمت‌هاي قبلي اين نوشته، لينك‌هاي مربوطه را كليك كنيد. و اما پنجمين قسمت اين نوشته‌ها:

چهارمين قسمت از سلسله نوشته‌هاي «بيزينس اتيكز: از ديسيپلين آكادميك تا نهاد اجتماعي» با عنوان فرعي «نخستين كد اتيكز پزشكي ملي»، همانطور كه از عنوان اين قسمت مي‌توان حدس زد،‌ نخستين كد اتيكز پزشكي ملي را مورد بررسي قرار داده است.

با توجه به نكاتي كه در قسمت‌هاي قبلي اين نوشته مطرح شد، يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي كد اتيكز هر پروفشن اين است كه از سوي مجموعه اعضاي همان پروفشن به تصويب برسد. بنا به اين تعريف، مجموعه‌ي استاندردهاي اتيكال پزشكان كه سال‌ها قبل در انگلستان تدوين و منتشر شد، كد اتيكز پزشكي محسوب نمي‌شوند، اما مجموعه استانداردهاي اتيكالي كه بعدها از سوي انجمن‌هاي پزشكي در ايالات مختلف آمريكا به تصويب رسيدند كد اتيكز اعضاي آن انجمن‌ها محسوب مي‌شدند. با اين همه، نخستين كد اتيكز پزشكي ملي، كه در سطح ملي به تصويب رسيد، كد اتيكز انجمن پزشكي آمريكا بود كه در مجمع مؤسس اين انجمن كه در سال 1847 برگزار شد به تصويب رسيد. نخستين كد اتيكز ملي پزشكي چه خصوصياتي داشت؟ چگونه به مرور تكامل يافت؟ و تأثير تدوين اين كد اتيكز بر ساير پروفشن‌ها، و بعدها بر بيزينس چه بوده است؟ نوشته‌اي كه در ادامه تقديم مي‌شود، نخستين كد اتيكز پزشكي ملي را بررسي كرده است. در قسمت‌هاي بعدي اين نوشته، كد اتيكز ساير پروفشن‌ها، و بعد كد اتيكز بيزينس در ايالات متحده و سپس در اروپا مورد بررسي قرار مي‌گيرد. براي خواندن قسمت‌هاي قبلي اين نوشته لينك‌هاي مربوطه را كليك كنيد. اما چهارمين قسمت اين نوشته‌ها: